Is hergebruik van overstortbaggerslib veilig?

Overstortbagger is bagger die in de buurt van een riooloverstort uit sloten en kanalen wordt gehaald. Deze bagger is vaak vervuild, doordat bij hevige regenval rioolwater en slib in de overstort stroomt. Jaarlijks zorgt het afvoeren van dit mogelijk vervuilde baggerslib voor behoorlijk hoge kosten. Daarom heeft het waterschap Noorderzijlvest Bioclear earth in samenwerking met Microbial Analysis de opdracht gegeven om te onderzoeken of het veilig is om dit slib op een duurzame manier te hergebruiken. Voor het waterschap is belangrijk om te weten hoe snel eventuele ziekteverwekkende micro-organismen en medicijnresten uit de modder van riooloverstorten verdwijnen. 

 Is er sprake van natuurlijke afbraak van ziektekiemen en medicijnresten?

Voor dit pilotonderzoek zijn bij de voormalige rioolwaterzuiveringsinstallatie in Uithuizen twee depots aangelegd, één met ‘schone’ bagger (referentie) en één met overstortbagger. Deze ‘schone’ bagger mag al duurzaam worden hergebruik in het kader van het Waterbodembeleidsplan 2017-2027 vastgesteld door het Waterschap Noorderzijlvest.
Gedurende 11 maanden is het effect van indrogen op pathogene (ziekteverwekkende) micro-organismen onderzocht. Het indrogen is bewerkstelligd door drainage, blootstelling aan zonlicht en wind. Door vermindering van het vochtgehalte in de toplaag en de verandering van zuurstofrijk naar zuurstofarm zouden de omstandigheden voor bacteriën hypothetisch gezien ongunstiger worden. Ook is onderzocht of de concentraties van een aantal medicijnresten lager wordt door chemische en biologische processen in het depot. 

Antwoorden op basis van DNA technologie

Om de vraag te beantwoorden of ziekteverwekkers problemen kunnen veroorzaken bij het hergebruik van de bagger is het van belang om te weten welke ziekteverwekkers levend of levensvatbaar zijn. Normaal gesproken worden kweektechnieken ingezet voor dergelijke vraagstukken, maar kweken op slibmonsters is vaak erg lastig. DNA- technieken bieden dan uitkomst. Normaal gesproken meet je met DNA technieken alle aanwezige soorten, zowel levend als dood. Omdat dode biomassa in dit geval niet relevant is, is gekeken naar een methode om de levende fractie in slib monsters te kunnen bepalen. De innovatieve DNA-analysemethode vPCR (viable PCR) wordt veel toegepast op watermonsters en is door ons voor dit project doorontwikkeld om toe te kunnen passen op slibmonsters. Dankzij deze ontwikkeling kunnen we de vPCR techniek nu op verschillende vaste matrixen (grond, slib, pulp) toepassen.
Hierdoor hebben we in dit project kunnen bepalen of en hoeveel levende ziekteverwekkers er nog in het slib aanwezig zijn. Gedurende dit pilotonderzoek zijn er vier monitoringsronde uitgevoerd, waarbij slibmonsters zijn onderzocht met behulp van de vPCR-methode.

Uitkomst: een flinke besparing

Op grond van de resultaten van de bovengenoemde vPCR-analyses op ziekteverwekkende bacteriën en chemische analyses die uitgevoerd zijn door Eurofins en Aqualysis op de aanwezigheid van medicijnresten is de conclusie dat de verschillen tussen overstortbagger en ‘schone’ bagger nihil zijn. Dit betekent dat er geen grotere risico’s verbonden zijn aan het gebruik van de overstortbagger. Veilig hergebruik van de grond voor het ophogen van dijken en bij de aanleg van wegen is daarmee mogelijk. Dit levert voor het waterschap een flinke geldbesparing op en zorgt daarnaast voor aanzienlijk minder vrachtwagenritten.

De resultaten van dit pilot-onderzoek kunnen de basis vormen voor onderzoek bij andere overstorten. Hierbij is voor iedere overstort onderzoek op maat nodig. Meer pilots en meer onderzoek op andere locaties geven meer praktijkervaring en informatie. Op basis van deze en nieuwe pilots kan een nieuwe landelijke richtlijn worden opgesteld voor het omgaan met riooloverstortbagger. Deze pilot geeft hiervoor een mooie eerste aanzet.